Ziekelijke zwerfzucht

Er zijn van die groepen mensen die in de loop der eeuwen soms voor gek worden verklaard, dan voor misdadiger worden versleten, maar die in betere tijden weer voor weldenkend doorgaan: homoseksuelen, suïcidalen en zwervers bijvoorbeeld. Neem de daklozen: circuleren er nu weer plannen om ze als criminelen van straat te halen, in de jaren vijftig werden ze collectief voor ziek gehouden. Ze zouden lijden aan poriomanie: ziekelijke zwerfzucht. “De poriomaan is patiënt en behoort tot de uitgebreide categorie der zwakzinnigen. Individueel variëren deze gevallen zeker tussen debiliteit en psychopathie.” Aldus de strekking van een rapport van de Werkgroep Protestantse Geestelijke Verzorging, dat door schrijver-verslaggever Max Dendermonde (geboren 1919) met instemming wordt geciteerd in een artikel over thuislozen uit 1952. Hij sprak uit ervaring, Dendermonde bracht in 1939 en 1940 zelf enkele weken als dakloze door (wel met een perskaart op zak overigens). Hij schreef er jaren later een artikel over voor De Groene Amsterdammer dat een aardig beeld geeft van het leven van een zwerver in het Amsterdam van eind jaren dertig. Voor één of anderhalve gulden kon men ’s nachts terecht in een van de talloze volkslogementen waar veel daklozen hun toevlucht zochten. Dat was beter dan de particuliere tehuizen, die weliswaar gratis waren maar waar de kans op politiecontrole groter was en soms een verplichting tot werken gold. ’s Ochtends gingen de daklozen eerst naar het Oosterpark waar ze zich aan de vijver schoren. Vervolgens zwermden ze uit over de stad, “de één met prentbriefkaarten, de andere met een horrelvoet, iedereen had zijn eigen artikel”. Bij de Franse Zusters op de Nieuwe Herengracht kon men ’s middags terecht voor een gratis lunch. Als het regende was iedereen in het overvolle café van het Leger des Heils te vinden en ’s zondags, als het weer meezat, trok de hele meute naar het klooster in Duivendrecht, waar een gratis maaltijd klaar stond.

Max Dendermonde, Op reportage. Journalistieke hoogtepunten uit de jaren vijftig, de Prom 2002

Machiel Bosman
Maart 2003