Terrassentest: pas op voor vallende glazenwassers

We testen terrassen uit verschillende categorieën: de Early Adaptor (1), Hartje stad (1), Lekker Landelijk (2), Aan de Amstel (2), Rembrandtplein (1), Leidseplein (1), Vondelpark en omgeving (2).  

EARLY ADAPTOR
Poort van Cleve Nieuwezijds Voorburgwal (terras tot 1886)
Terras: Tuintje in de binnenplaats achter het etablissement. 
Uitzicht: Beperkt, want omringd door andere panden. 
Flaneerbaarheid: Uitstekend, met name in de categorie Schrijvers & Kunstenaars. De Poort wordt bezocht door Isaac Israëls, George Hendrik Breitner en de Tachtigers Willem Kloos en Lodewijk van Deyssel. 
Bediening: Behulpzaam. De obers staan erom bekend dat ze hun gasten kennen en precies weten welk aperitief of krant ze willen.  
Specialiteit: De biefstukken bereid op turfvuur, die tot op heden genummerd zijn (inmiddels zijn beland bij 6 miljoen). Ook het bier van Heineken-brouwerij De Hooiberg is uitstekend.  
Pluspunt: Op het terras zijn vrouwen welkom. Als de eigenaars in 1871 dreigen de tuin te sluiten protesteren de Amsterdamse dames met ontzetting tegen het verlies van hun ‘gezellig verkeer’.  
Ook leuk: De Poort bewaart 83 (inter)nationale dag- en weekbladen vijf jaar lang, op te vragen bij kelner Co. 
Pas op: De obers roepen elkaar de bestellingen door tot deze de keuken bereiken. Door deze ‘Echo’ kunnen de gasten elkaar moeilijk verstaan.  

HARTJE STAD 
Café-restaurant De Bisschop Dam 
Terras: Hoek Dam en Damrak, aan de straat. 
Uitzicht: Hoofdstedelijke drukte: Dam, Koninklijk Paleis, de Beurs van Zocher (tot 1903), Naatje. (Paarden)trams en reclamezuilen. 
Flaneergehalte: Lekker, midden op de Rode Loper in het hart van de stad. Passanten naar en van station, winkelend publiek.  
Top: Eersterangs uitzicht bij staatsbezoeken en inhuldigingen. 
Speciale gast: Sinterklaas, die altijd een stop maakt bij de gevelsteen en vanaf 1898 ook een standbeeld met zijn beeltenis in een nis in de gevel. 
Voor de liefhebber: Draaiorgels! 
Pas op: Voor vallende glazenwassers, die zich vasthielden aan een afbrokkelend stuk steen. De bouwkundige kwaliteit van het pand is sowieso niet best: het café is slecht gefundeerd en verzakt.  

LEKKER LANDELIJK 
Het Tolhuis Noordelijke IJ-oever 
Terras: Lommerrijke tuin met bomen en muziektent. 
Uitzicht: Weids, op het IJ en de stad.  
Flaneerbaarheid: Druk. Er zijn dagen dat duizenden Amsterdammers met de stoompont het IJ oversteken. 
Specialiteit: Jaarlijkse uitvoering het muziekstuk De slag bij Waterloo door het Stafmuziekkorps van het 7e Regiment Infanterie onder leiding van Johan Zaagmans. Opgeluisterd door geweervuur, tromgeroffel, kanongebulder en eindigend ‘met Bengaalsche verlichting in kleuren der Hollandsche Vlag en Oranje’. 
Curieus: Een uitje naar het Tolhuis heeft een eigen lied: ‘Kom, nu de stad ontvlucht Naar ’t Kalfje, of naar Schollebrug, Of naar ’t Tolhuis toe, Jo fietst of tramt of vaart er heen En zoo wordt gij niet moe. Ja, naar ’t Tolhuis, kile, Tolhuis, kile, Kile, kile, hopsasa.’ 
Pluspunt: Voor al uw feesten en partijen. Spelen in de speeltuin. Een kegelbaan en schietbaan. Kinderfeesten, danswedstrijden, dagelijkse openluchtconcerten. Vuurwerk! 
Pas op: Val, met een alcoholische versnapering op, niet van de Tolhuisboot.  

LEKKER LANDELIJK 
Herberg Zeeburg Zeeburgerdijk 
Terras: Theetuin (tot 1915) en strandje. 
Uitzicht: Riant: met de Zuiderzee aan de ene kant en het polderlandschap aan de andere. Amsterdams eigen ‘Scheveningetje'.  
Flaneergehalte: Hmmm, niet altijd van niveau. Er loopt veel vissersvolk en zeehandelaren rond.  
Leuk geprobeerd: Zes badhuisjes, in de stroom van de opkomende badcultuur. Geen succes.   
Specialiteit: Vis! Verser dan vers, want ter plekke gelost van de vissersboten. 
Romantisch: Stelletjes mogen met een diamant hun naam in het raam graveren.  
Pas op: Luchtjes. De herberg is ook een overslagplaats voor vee, dat verblijft in naburige stallen. De kastelein verdient bij met de verkoop van mest.   

AAN DE AMSTEL 
Het kalfje Amsteldijk 
Terras: Groot, in het groen met speeltuin en doolhof 
Uitzicht: Fijn, want tsja, de Amstel.  
Flaneerbaarheid: Top. Populair zomers uitje voor vele Amsterdammers die te voet, met koets, bootje, op de schaats en later ook de fiets de Amstel afzakken. 
Bediening: Adverteert met ‘prompte en nette bediening’, maar op hete dagen en bij roei-/wieler-/paardenwedstrijden is het soms zo druk dat de kelners af en aan moeten vliegen. 
Specialiteit: Advocaat voor de dames, melk voor de kinderen en kwast voor de wielrijders – die kunnen het citroendrankje halen bij een speciaal buffet.   
Pluspunt: Geschikt voor een romantische date (‘Daar zit half Amsterdam op de andre helft te wachten’). In de avond zijn het terras en langsvarende bootjes verlicht met lampionnen. 
Pas op: Er wordt nog wel eens het lichaam van een drenkeling binnengebracht. 

AAN DE AMSTEL 
De Ysbreeker Weesperzijde 
Terras: Veranda, landelijk maar vanaf 1885 in bebouwde omgeving. 
Uitzicht: De Amstel, dus: boten en bootjes. 
Flaneergehalte: Links! Op het terras wordt de strijd tussen socialisten (Tak, Wibaut) een aankomende communisten (Wijnkoop) uitgevochten.  
Specialiteit: Het bekroonde Haantjes Bockbier.  
Bij regen: Biljarten, de beste spelers komen hier en het beste biljart (met vijf poten) staat hier. 
Handig: Stalling voor twaalf paarden.  
Pas op: Muggen. Ze leggen eitjes in een stilstaande plas naast het café. 

REMBRANDTPLEIN 
Milles Colonnes, ook wel Café Mast Rembrandtplein 
Terras: Onder zonwering aan het plein. 
Uitzicht: Reuring: Koetsjes. Handkarren, fietsers, trams. Andere terrassen. Reclameborden. Lichtjes. 
Flaneergehalte: Briljant. Tout Amsterdam passeert of spoedt zich naar binnen, waar in de grote spiegelzaal schrijvers (weer de Tachtigers, De Nieuwe Gids), toneelspelers, socialisten (Heijermans, Troelstra, Tak) zich rond hun vaste tafeltjes groeperen.  
Specialiteit: Bier op de tap met zuiver koolzuur, een primeur.  
Fijn: Meewiegen op het strijkje binnen, met opera-aria's op vrijdag. Pas op: Loop niet onder de tram.  

VONDELPARK 
Paviljoen Vondelpark Vondelpark 
Terras: Gebouw van on-Hollandse allure met gigantisch terras op het bordes 
Uitzicht: Groen! Het kersverse park, eendjes in de vijver, standbeeld van Vondel.  
Flaneergehalte: Perfect. Het park wordt almaar populairder en bijna iedere bezoeker passeert het Paviljoen. 
Specialiteit: IJskoud Amstelbier 
Pluspunt: Rijwielstalling, ook voor dames, met kleedkamer en berging voor fietskostuums. 
Attractie: Tijdens haar rijtoeren door de hoofdstad passeert de koningin Wilhelmina steevast Het Paviljoen. Later wordt dochtertje Juliana in het park uitgelaten als zij in Amsterdam verblijft. 
Pas op: Als u in het donker naar huis terugkeert. In de bosjes schuilen aanranders en dieven.  
Levensgevaarlijk: Fietsterreur. De eigenaren van het Vondelpark stellen eenrichtingsverkeer en zelfs een fietsverbod in, toch worden wandelaars regelmatig aangereden. 

VONDELPARK 
Café Schinkelhaven Amstelveenseweg tegenover ingang Vondelpark 
Terras: Grote wandel-, bloemen en speeltuin. 
Uitzicht: Op de ingang van het Vondelpark en op de Schinkel, dan nog aan de rand van de stad. 
Flaneergehalte: Best. Houdt wel rekening met veel gezinnen, want een tuin vol ‘gymnastische’ toestellen.  
Bediening: Goudeerlijk: met een advertentie in de krant wordt de eigenaar van een gevonden portemonnee met goud- en zilvergeld gezocht. 
Bij regen: Blijven zitten, er zijn grote veranda's bij gebouwd. In de winter schaatsenrijden op de vijvers. 
Specialiteit: Bloemen, heel veel bloemen. In de avond verlicht met slingers, lampen in de bloemperken, en ‘lichtgevende rozen’.  
Pas op: Tussen die bloemen zijn ‘op zijn Oud-Amsterdamsch' versieringen aangebracht. Denk: duiventil, een kruiwagen van boomschors met bloemen en een kabouter die twee aardewerken honden aan de ketting heeft met het bord: ‘Wij mogen hier niet loslopen'.  

LEIDSEPLEIN 
American Hotel/Café Americain Leidseplein 
Terras: Stedelijk, onder de grote boogramen van café Americain. 
Uitzicht: Mondain: bezoekers van het Leidseplein, aapjeskoetsiers, vanaf 1912 het Hirsch-gebouw. 
Flaneergehalte: Top. Dames, veel dames. Acteurs en actrices. Luxeauto's met ‘veel vertoon van stroomlijn en glanzend nikkel’.  
Specialiteit: Hapjes bij de borrel: augurken, en kaaskroketten, gebrande amandelen en blokjes kaas.  
Ook populair bij: Jongelui die op rolschaatsen langs de tafeltjes laveren, tot ergernis van de ober.  
Pas op: Het terras is doelwit van bedelaars, veterverkopers en straatartiesten.  

UITSLAG: Voor elk wat wils 
Zoals tijdgenoten al constateerden: wie in de zomer de stad niet uit kan rond 1900 toch verkoeling zoeken op een grote verscheidenheid aan plekken. Wilt u aanschurken tegen de artistieke en intellectuele elite? Ga naar de Poort van Cleve of Mille Colonnes. Een redelijk anoniem romantisch uitje? Check de zonsondergang bij Herberg Zeeburg. Amsterdam voorbij zien flaneren en en passant een beroemde toneelspeler in het wild zien? Dan moet je bij Café Americain zijn. Een potje biljart of robbertje links-intellectueel debatteren? Dan is de Ysbreeker ideaal. Oranjeliefhebbers gaan naar het Vondelpark of café Bisschop, muziekfanaten komen aan hun trekken in de Tolhuistuin – al strijken de militaire kappellen op zomeravonden overal wel neer in de stad. En bij het Kalfje of Schinkelhaven kunnen u en uw kinderen naar hartenlust spelen: van kegel- tot glijbaan en alles er tussenin.