Huurstaking in de Lootsstraat, begin 1933

Het gemor van de huurders zwol aan in 1927, toen de rechtse regering (ter wille van de ‘ vrije woningmarkt’) de huurbescherming botweg afschafte, net als de huurcommissies waarbij tot dan toe tegen onredelijke huren geprotesteerd kon worden. De problemen werden acuut toen eind 1929 de grote economische crisis begon. Er kwamen steeds meer werklozen die niet meer of nauwelijks hun huur konden betalen en de huisbazen verwaarloosden het onderhoud.

 

In 1931 kwamen bewoners van de Spaarndammerbuurt in verzet tegen een huurverhoging. Ze besloten geen huur meer te betalen aan de huisbaas, maar die huur wel wekelijks op te sparen in een gezamenlijke pot van hun actiecomite. Na een maand dreigde een eerste huisuitzetting, , maar de massaal opgekomen bewoners wisten die te verhinderen. Toen de ingeschakelde kruiers weigerden hun rotklus te klaren droop de deurwaarder af. En vervolgens zwichtte de huisbaas. 

 

‘Huurmaffers’

Er volgden meer huuracties, met name in West (ook in de Staatsliedebuurt en Mercatorbuurt). Nadat in januari 1933 huurstakers in de Jacob van Lennepstraat succes hadden gehad,  weigerden aan het eind van die maand huurders in de  nabije Lootsstraat een huurverlaging met 25 % en staakten de betaling. “De bewoners moeten een hooge huur opbrengen, terwijl aan de woningen totaal niets gedaan wordt,”  legde het communistische dagblad De Tribune uit.  De actie werd geleid door de Algemeene Amsterdamsche Huurdersbond, de particuliere huisbazen schakelden vereeniging Het Eigendomsrecht in.  De sfeer werd al snel grimmig. Wie niet meestaakte kreeg met de buren van doen. Ze werden voor ‘maffer’ (stakingsbreker) uitgemaakt. “Getracht wordt de bewoners van de buurt, die er niet aan mee doen, te bewegen de huur niet te doen betalen, “ aldus De Telegraaf van 3 maart.  “Voortdurend — en dat is al weken zoo — hebben oploopjes plaats. De politie was er gistermorgen in grooteren getale dan anders omdat er tusschen twee partijen oneenigheid was ontstaan. Telkens moesten groepjes verjaagd worden en moesten de menschen worden verspreid.

Op 16 februari berichtte ‘Arcor (arbeider-correspondent) 232’  vanuit de roerige Lootsstraat aan De Tribune:  “Dezer dagen Is er zeer druk geschilderd in het rayon Kinkerbuurt voor de huurstaking in de Lootsstraat. Er zijn tot nog toe twee huurmaffers, wonende op No. 21’’ en op nummer 17 huls. De laatste is een melkhandelaar. De arbeidersvrouwen worden opgeroepen dezen winkel geheel te boycotten ZOOLANG hij zich niet solidair verklaart met deze huuractie.

Er werd bij den Ingang der Kinkerstraat een doodkist op schragen geschilderd voor kruier Van 't Hout. Verder  werd op het plaveisel voor den melkwinkel een ledikant geschilderd waarin de maffers te ruste lagen, met de leuze er onder: ‘Stil! Hier wordt gemaft!’.”

Die kreten en afbeeldingen zijn inderdaad te zien op foto’s, bewaard in het Stadsarchief Amsterdam.  Boven de deur van nummer 17 zien we een grote silhouettekening van een vrouw met een witte jas, en de tekst: ‘De maffende melkvrouw’. Op de gevel  van nummer 19 hangen verkiezingskreten van de communisten en sociaal-democraten en op het raam van de leegstaande woning eenhoog een plakkaat ‘Deze woning is geboycot’.  Dat wijst erop dat deze foto werd gemaakt na maandagmorgen 6 maart, toen vijf gezinnen op nummer 19 en 23 met grof geweld uit hun huis werden gezet; de buren poogden verhinderen  daarna dat de huisbaas daarvoor een nieuwe huurder vond.  

 

Spreekkoren en strijdliederen

Van die huisuitzettingen op 6 maart deden de kranten uitvoerig bericht. Zoals in het katholieke dagblad De Tijd: “Een droevig tijdbeeld bood gistermorgen de Lootsstraat, waar na zeven weken huurstaking de eerste vijf gerechtelijke uitzettingen volgden. Een veertigtal huurders van woningen, resp. beheerd aan de even zijde door makelaar Klaassen en aan de oneven zijde door makelaar van Elk. voeren hier onder leiding van een buurtcormté strijd om verlaging der huren. Overal zijn groene ‘boycot’-vlaggetjes uitgestoken, groote plakkaten en communistische verkiezingsmanifesten bedekken ramen en muren. Een melkboer in deze straat heeft blijkbaar den euvelen moed, om met aan de staking deel te nemen. Volgens verklaring der huurstakers zou hij een verradersrol hebben gespeeld en zij trachten nu hem door een boycot te broodrooven. Een concurrent van den melkboer aan de overzij staakt wel. Gistermorgen zijn vijf bewoners gerechtelijk uit hun huis gezet en wel de huurders van perceel 19 huis en drie verdiepingen en perceel 23 één hoog. Omstreeks kwart over negen verschenen de deurwaarder en zijn helpers, begeleid door een aantal ruiters en agenten te voet, die de straat afzetten. De bewoners waren blijkbaar van de komst van den gerechtelijken arm op de hoogte. Plakkaten, met doodkisten beschilderd, een galg, waaraan een man hing, moesten hun een welkom toeroepen. Aan alle zijden hingen de vrouwen der huurstakers uit de ramen en zij hebben het volgehouden om tijdens het ganse karwei een ononderbroken vloed van scheldwoorden, bedreigingen, afgewisseld door spreekkoren en strijdliederen, over deurwaarder en kruiers uit te storten. Een enkele maal maande de politie tot kalmte, maar zij koos ten slotte het wijste deel en liet de bewoonsters vrij haar overkropt gemoed te luchten. Inmiddels ging de uitzetting niet zonder moeilijkheden. De zoldervensters, waarlangs de katrol aan den hijschbalk moet worden geslagen, waren door de huurstakers gebarricadeerd. Bij het openbreken sneuvelden vensterglas en sponningen, wat in de ramen aan de overzij luid werd toegejuicht. Het stakerscomité had voor een verhuiswagen gezorgd en toen de meubelen geleidelijk op straat stonden, werden zij hierin opgeladen en vervoerd naar de nieuwe woningen, die elders zijn gehuurd. Van een der stakersleiders vernamen wij nog, dat de huurstaking in de Jacob van Lennepstraat tegen den makelaar Geerlings na der. goeden afloop met een groot feest is besloten. Beide partijen zijn daar weer verzoend en goede vrienden. In de Lootsstraat is men blijkbaar nog met zoover!”

 

Een nieuwe grootschalige huisuitzettingsactie haalde zelfs de Leeuwwarden Courant: “In de Lootsstraat te Amsterdam moest een twaalf-tal gezinnen, dat in huurstaking was gegaan, zijn woningen ontruimen, 'tgeen oorzaak is geweest van een rumoerigen dag in deze straat. Tien gezinnen hadden reeds tijdig den aftocht geblazen. De twee overigen echter werden door den deurwaarder, bijgestaan door enkele kruiers, op straat gezet. Er werd gescholden en gejoeld, terwijl de bewoners van de omliggende huizen al spoedig de ramen openden en meejouwden, zoodat de politie genoodzaakt was de straat te doen ontruimen en order te geven, de ramen te sluiten. Toen aan dit laatste bevel niet spoedig gevolg werd gegeven, maakte de politie van de revolver gebruik, waarna aan het tumult een einde kwam.” 

 

‘Wee den overwonnenen’

Het mocht allemaal niet baten.  Na vijftien weken werd op 3 mei de actie opgeheven. De huren werden niet verlaagd. De nog niet uitgezette bewoners mochten blijven en wie vrijwillig was vertrokken om uitzetting te voorkomen mocht terugkomen. Maar wel dienden de “kosten van de staking door de bewoners zelf te worden gedragen” .

Het Soerabajasch Handelsblad prees op 3 juni de ferme aanpak van huisbazenvereniging Het Eigendomsrecht: “Het ‘Wee den overwonnenen’ geldt ook nu. Zij hebben niet alleen te betalen de huurschuld, maar ook alle kosten van opzeggingen, ontruimingen, loon- en pandbeslagen. Dat beteekent buiten de huurschuld een last van plm. f 300 per hoofd. Het is een zware schuld, waarvan zij voorloopig niet afkomen; waaronder zij langen tijd gebukt zullen gaan.” Dat zou ze leren, die oproerkraaiers!

In 1934 wist Het Eigendomsrecht van de Dienst voor de maatschappelijke steun gedaan te krijgen dat bij werklozen de huur op de uitkering werd ingehouden. Toen was het snel gedaan met de huurstakingen…

Op de foto:  v.l.n.r. Lootsstraat 19 (de geboycotte melkzaak op de hoek met de Borgerstraat), 19 (ontruimd) en 21.  (Stadsarchief Amsterdam.)

Het „Wee den overwonnenen" geldt ook nu. Zij hebben niet alleen te betalen de huurschuld, maar ook alle kosten van opzeggingen, ontruimingen, loon- en pandbeslagen. Dat beteekent buiten de huurschuld een last van plm. f 300 per hoofd. Het is een zware schuld, waarvan zij voorloopig niet afkomen; waaronder zU langen tijd gebukt zullen gaan.