Februari 1949: Veldtocht in het Amsterdamse Bos

Op zondag 13 februari 1949 werd in het Amsterdamse Bos een wedstrijd cyclocross – veldrijden – georganiseerd. Het was een koude dag, en een taai parcours: van de 24 kilometer moesten er zeven worden gelopen. Er deden zeven profwielrenners aan mee en ongeveer honderd amateurs. Driemaal moest het parcours worden afgelegd. Na de eerste ronde reden de amateur Tinus van Gelder en de professionals André de Korver en Gerrit Voorting voorop, noteerde de verslaggever van Het Parool. De Leidse amateur Joop Riethoven had een ronde later de leiding, met De Korver vlak op zijn hielen. De koers eindigde in een sprint tussen vier renners. Het Parool: “Het was de amateur Faanhof, die ondanks een val in de eerste ronde, de wedstrijd won in 58 minuten 5 seconden.” De Korver werd tweede.

De ras-Amsterdammer Henk Faanhof (1922-2015) was in 1949 bepaald geen onbekende renner. Hij had het jaar daarvoor deelgenomen aan de Olympische Spelen van Londen. Op de baan was hij in de ploegenachtervolging – met Gerrit Voorting, Theo Blankenauw en Joop Harmans – in de achtste finale gesneuveld. Tijdens de wegwedstrijd leek de overwinning hem niet te kunnen ontgaan, maar door twee lekke banden in de laatste twintig kilometer ging die droom in rook op. Gerrit Voorting won zilver.

Carrière

Faanhof werd op 29 augustus 1922 geboren in de Van Hogendorpstraat, de Staatsliedenbuurt.Vanaf zijn 15de verjaardag boekte hij zijn eerste overwinningen, de meeste op de baan, maar ook wel op de weg. Nog als 17-jarige werd hij officieel amateur en geselecteerd voor de Olympische Spelen van 1940 in Tokio, die niet doorgingen vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Wielerwedstrijden kwamen ook in Nederland steeds meer in het kader van de glorie van het nationaalsocialisme te staan. Faanhof racete tot 1941 in het Olympisch Stadion tegen Duitse tegenstanders, voor een publiek van Duitse militairen – terwijl hij wist dat er in de catacomben van het stadion enkele tientallen onderduikers verscholen zaten. 

In 1942 werd hij door de Arbeitseinsatz in Duitsland tewerkgesteld. Toen zijn moeder ziek werd, kreeg hij verlof. Hij keerde hij niet terug, maar dook onder. Bij een poging om met zijn oom naar Spanje te ontkomen, werd hij gearresteerd en via Kamp Amersfoort opnieuw naar Duitsland uitgezonden. Na de bevrijding begon Faanhof een lasbedrijf in de Westerstraat. Zijn wielercarrière had drie jaar stilgelegen, maar hij nam spoedig de draad weer op. Hij reisde op de fiets naar België, met f150,- op zak om nieuwe banden te kopen. De vorm keerde snel terug: hij won typisch Amsterdamse koersen als de Ronde van de Westerstraat en de Ronde van de Lindengracht.

Rimboekisten

De crosswedstrijd in het Amsterdamse Bos werd georganiseerd door de wielervereniging Olympia als benefiet voor de Nationale Inspanning Welzijnsverzorging Indië. De NIWIN was een particuliere organisatie, waarin allerlei charitatieve instellingen samenwerkten ten behoeve van de ‘welzijnszorg’ onder de militairen die naar Indonesië waren uitgezonden. Dat waren er tot 1949 nog zo’n 95.000. 

Onder het motto ‘Ons hart is bij U’ zamelde de NIWIN geld in voor de troepen. Er werden tijdschriften, boeken en films naar Indonesië verscheept, ook opvallende oranje blikjes met ‘Niwinsigaretten’. Speciale ‘rimboekisten’ bevatten sport- en spelartikelen voor de militairen op de buitenposten. Nederlandse acteurs en musici reisden af om ter plekke voorstellingen en concerten te geven. Een en ander werd gefinancierd uit collectes, theatervoorstellingen, de verkoop van vaantjes, inkomsten uit de uitgifte van vier speciale postzegels en evenementen als die wedstrijd in het Amsterdamse Bos.

Toen Faanhof zijn overwinning in het Amsterdamse Bos behaalde, kwam het einde van de koloniale oorlog al langzaam in zicht. De Nederlandse militaire campagnes stuitten op groeiende internationale kritiek. In januari was minister-president Willem Drees naar Indonesië gereisd om besprekingen te voeren. Na een eerste akkoord in mei werd op 27 december 1949 in Amsterdam de soevereiniteitsoverdracht getekend. 

Wereldkampioen

Voor Henk Faanhof was 1949 een succesjaar. Op 20 augustus werd hij in Denemarken wereldkampioen op de weg bij de amateurs. Volgens de kranten reed hij met “indrukwekkende zelfverzekerdheid”. In de laatste fase van de wedstrijd pakte hij met hulp van zijn ploegmaat Hub Vinken de koploper terug en won de sprint. Een week later werd hij in Amsterdam feestelijk gehuldigd. Hij werd prof en maakte in 1954 mee dat de Tour de France in Amsterdam van start ging. In die Tour won hij de monsteretappe van 343 kilometer naar Bordeaux. Hetzelfde jaar zong hij samen met de zeven jaar jongere wielrenner Hein van Breenen – ook een Amsterdammer – het singletje Op mijn fietsie van Kees Pruis (tekst) en Louis Noiret (muziek). 

Op latere leeftijd werd Faanhof voor de gemeenteraadsverkiezingen lijstduwer van Mokum Mobiel, tegen het gemeentelijke parkeerbeleid. Hij was jarenlang voorzitter van Olympia, de oudste wielervereniging van Nederland Hij overleed op 92-jarige leeftijd. 

Beeld: De veldrit in het Amsterdamse Bos op 22 februari 1949. De latere winnaar Henk Faanhof is in tweede positie. Voorop Mik Snijder, op plaats drie Hein van Breenen. Fotograaf Ben van Meerendonk, Collectie IISG.