De vaste route van Rembrandt Sutorius

“Door toeval ben ik hier terechtgekomen. Het is voor mij wel de enige dierentuin waar ik zou willen werken, zo midden in de stad, midden in de maatschappij, met een rijke historie.” In 2017 verklaarde Sutorius de stap naar Artis zo: “Ik had een terugkeer naar de idealist in mijzelf al een hele tijd uitgesteld. Ik wilde iets maatschappelijks en met de natuur. Moest ik dan naar Nieuw-Zeeland om gids te worden in de bergen? En toen, met mijn vrienden, kwamen we erachter dat ik hier moest zijn. In Artis.  

De volgende dag heb ik een mail gestuurd naar Haig Balian, de vorige Artis-directeur: ‘Hé, je kent me niet, maar ik ga je opvolgen.’ Natuurlijk met een knipoog. Maar zo gebeurde het wel. Ik besefte pas echt dat ik hier directeur was geworden toen ik de sleutels van het hek had gekregen. Nu kan ik er altijd in wanneer ik dat wil, schoot het door me heen. Een wonderlijke gedachte, en echt een emotioneel moment. 

“Niet dat het werk hier altijd even makkelijk is. En dan denk ik vooral aan twee zaken: ik heb door corona gedwongen mensen moeten ontslaan die hier soms al vele jaren werkten, dat is erg pijnlijk. De tweede is de commotie rond de leeuwen. Ze zouden naar een Frans park verhuizen, maar dat ging op het allerlaatste moment niet door. Vervelend was dat sommigen het zagen als een soort publiciteitsstunt, wat het helemaal niet was. Gelukkig zijn twee geldschieters voor de leeuwen in de bres gesprongen, waardoor het nieuwe leeuwenverblijf er toch kan komen. 

“Vorig jaar halveerde het aantal bezoekers. De verkoop van dagkaarten liep zelfs nog meer terug. Terwijl de inkomsten sterk dalen, lopen de kosten gewoon door. Per dag ruim 60.000 euro voor de verzorging van dieren, planten en microben, en het onderhoud van onder meer de ruim tachtig gebouwen, waarvan 26 rijksmonumenten en één gemeentelijk monument.”  

Postduivenstation 
Café Eik en Linde is om de hoek aan de Plantage Middenlaan. “Een echt buurtcafé, ook populair bij onze medewerkers, in een prachtige buurt. Het is zó jammer dat de kleine buurtwinkeltjes verdwenen zijn, zoals de slager, de groenteman, de drogist en de bakker, allemaal belangrijk voor het persoonlijk contact tussen buurtbewoners.” 

Het café heeft een hele geschiedenis met Artis, weet Surtorius. “We staan nu bij de vierde Eik en Linde. De eerste stond op de hoek van de Plantage Lepellaan en de Plantage Franschenlaan. Bij de uitbreiding van Artis in 1863 kwam die uitspanning binnen de dierentuin te liggen. Het gebouwtje staat er nog steeds, maar heet nu Het Wolvenhuis, naar de vroegere bewoners, en doet dienst als verblijf van de wilde honden en de wasbeertjes. Het bovenste gedeelte werd in 1894 in bruikleen afgestaan aan het ministerie van Oorlog. In de Eerste Wereldoorlog was hier het postduivenstation van het ministerie. Postduiven hadden eeuwenlang een prominente rol bij het berichtenverkeer in de oorlogvoering.” 

Langs de Hortus Botanicus – “een verborgen historische parel” – lopen we via de Weesperstraat en de Nieuwe Kerkstraat naar de Magere Brug. “Voor mij symbool voor onze romantische binnenstad. Elke dinsdagavond maak ik met mijn vrouw een wandeling, telkens naar een andere buurt. En dan valt me op, dat je zoals hier na een aantal intieme straatjes en grachtjes zo vaak uitkomt op water, waar de stad zich als het ware opent. Heel mooi.” 

McKinsey 
Amstel 344, verderop, vlak voor de Hogesluis, is het adres van Surtorius’ oude werkgever: McKinsey. “Een fijne locatie. Midden in de binnenstad, aan de Amstel tussen woonhuizen en winkels. Dat geeft net iets meer identiteit aan een werkplek. Bij de Zuidas bijvoorbeeld heb je dat veel minder.” Hij heeft er bijna tien jaar gewerkt, in binnen- en buitenland.  

“Niet meteen na mijn studie. Ik studeerde af op de vraag hoe de Europese energiemarkten concurrerender zouden kunnen werken. Zo kwam ik eerst terecht bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit in Utrecht, in de directie Toezicht en Energie. Iemand bij McKinsey zei dat zijn bedrijf wel iets voor mij was: ‘Je hebt een brede belangstelling en daar krijg je te maken met uiteenlopende opdrachten.’” Toeval of niet, de laatste jaren bij McKinsey heeft hij nog (onbetaald) advies aan Artis gegeven. “Dus in 2017 was ik niet geheel onbekend met de tuin.” 

We vervolgen onze weg via het Frederiksplein naar deTweede Jacob van Campenstraat 150, ooit het adres van café De Punt. “Hier liep je makkelijk binnen, een klein gezellig café in mijn oude woonbuurt.” De Punt is niet meer, maar leeft voort onder de naam Café De Baron. 

De Eerste Sweelinckstraat leidt ons naar de Albert Cuypstraat: “Hoeveel toeristen hier ook komen, het blijft toch een echt Amsterdamse markt.” Bij zijn vroegere huis, op nummer 231, groet hij een marktkoopman die er op een stoeltje zit: “Ha, buurman, hoe staat het leven?” De buurman in kwestie lijkt niet onmiddellijk te weten wie hij voor zich heeft, maar dan breekt toch het inzicht door: “Ja, goed, maar dat is een tijd geleden!” 

Café Krull 
Surtorius woonde hier van 2006 tot 2014, behalve de jaren 2011-2013, toen hij en zijn vrouw in Sydney, Australië zaten. “We hebben er met veel plezier gewoond. Vervelend was wel dat mijn auto een paar keer is weggesleept. Kwam ik moe thuis, vergat ik de auto op tijd te verzetten. ’s Morgens heel vroeg bouwen ze de markt op en dan moest-ie weg zijn. We kregen twee kinderen en zijn op een gegeven moment een wat groter huis met tuin gaan zoeken, waar zij meer de ruimte zouden hebben. Aan het Entrepotdok en de Weesperzijde en in Haarlem, maar het werd uiteindelijk Bussum. We keerden weer terug naar Amsterdam toen ik naar Artis overstapte.”  

We slaan linksaf de Eerste Van der Helststraat in en bereiken het Sarphatipark: “Op de hoek, in café Krull hebben we het afstudeerfeestje van mijn vrouw gevierd. [Rembrandt kent Marja al van de middelbare school, KvG] Dit park beschouwden we echt als ‘ons park’, we kwamen er vaak en hebben het totaal zien veranderen, ten goede.”  

Het ene park voert in een bijna rechte lijn naar het andere: het Oosterpark. “Ook een heerlijk park om met de kinderen te voetballen en te skaten.” Ernaast ligt het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) uit 1926, dat zijn wortels heeft in het Nederlandse koloniale verleden, maar tegenwoordig een instituut is voor internationale, economische en interculturele samenwerking.  

Dierennamen 
“Weet je dat Artis nog medeoprichter van het KIT is geweest? Nog steeds zit Artis in de ledenraad en zo zijn we betrokken bij onder meer het SDG House, in 2017 gelanceerd door het KIT. SDG staat voor Sustainable Development Goals – Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Zeventien doelen om van de wereld een betere plek te maken, afgesproken door de landen die zijn aangesloten bij de Verenigde Naties . Doelen als: geen armoede, geen honger, kwaliteitsonderwijs, betaalbare en duurzame energie. Experts, ondernemers en niet-gouvernementele organisaties werken erin samen.”  

Terug in de Plantagebuurt passeren we op de lantage Middenlaan het Artis-Aquarium uit 1882 – zichtbaar toe aan een flinke renovatie – en arriveren bij het de ambtswoning van de Artis-directeur. Tijd voor een laatste vraag. Zijn voorganger, Haig Balian, liet meer dan eens weten dat hij er niets voor voelde om dieren mensennamen te geven. En hij? Diplomatiek: “Ik begrijp heel goed dat Haig geen mensennamen wilde geven. Maar zolang je dieren niet te veel vermenselijkt en de namen linkt aan de gebieden waar ze hun oorsprong hebben, zie ik geen grote bezwaren. En het is ook wel praktisch voor de verzorgers.”  

REMBRANDT SURTORIUS (Arnhem, 1981). Vader advocaat, moeder rechter, twee oudere zussen. Er stonden flink wat boeken over Rembrandt in de boekenkast, maar een verklaring voor zijn naam is niet bekend. Studeerde internationale economie en internationale betrekkingen. Werkte van 2008 tot 2017 bij Mckinsey & Company en werd in 2017 de achtste en jongste directeur in de geschiedenis van Artis. Hij is getrouwd met Marja; ze hebben twee zoons.