De tweede Gouden Eeuw

Tussen 1860 en 1920 veranderde de binnenstad van Amsterdam sterk. De economie leefde op, na decennia van stagnatie. Nieuwe bewoners lieten zich zien, bankiers, industriëlen, ondernemers in de koloniën; nieuw geld was voorhanden en nieuwe uitvindingen – elektriciteit, stromend water, de paardentram – deden hun intrede. Met deze bloei ondergingen binnen de grachtengordel veel oude patriciërshuizen grote veranderingen: de bewoners pasten de oude leefomgeving aan: nieuwe stijlen, nieuw wooncomfort en een andere ‘lifestyle’.

Huizen van fortuin vloeit voort uit een groot onderzoek, aangezwengeld door de gemeente, naar wat er van de interieurs uit die periode nog over was. Dat was veel, buitengewoon veel zelfs. Het bleek mogelijk om die overvloed in voortreffelijke kleurenfotografie vast te leggen. Het maakt jaloers, te zien wat auteur Krabbe allemaal mochten bekijken.

De uitgave in hardcover, 28 x 24 centimeter, op mooi papier heeft de lezer heel veel meer te bieden dan alleen prachtige beelden. De tekst is gedegen en uitgebreid. Het boek bestrijkt vrijwel elk detail van de vormgeving en de architectuur – meubels, gordijnen, verlichting, glas-in-lood, kachels, vloeren en plafonds, trappenhuizen, biljartkamers, keukens, tegels, ventilatie, elektriciteit, fornuizen, enzovoort.

Maar Krabbe heeft bovenal een verhaal over de ‘sociologie’ van die wooncultuur geschreven. Hoe functioneerde zo’n huis? Waar werd gegeten, geslapen, gewerkt en ontspannen? Hoe ontvingen mijnheer en mevrouw hun gasten? De dames apart in een damessalon, de heren apart in een rookvertrek? Hoe marcheerde het huishouden, met al die bedienden ‘beneden’, uit het zicht, met hun aparte discrete trappenhuizen? Hoe werd er gekookt, en hoe werd er opgediend?

Hij ziet in de ontwikkeling in die periode een “spanningsveld tussen traditie en modernisering”: behoud van de oude glorie van Amsterdam, maar tegelijkertijd een duidelijke hang naar nieuwe grandeur – en naar een behoorlijke badkamer mét een werkende wc.

KOEN KLEIJN

 

HUIZEN VAN FORTUIN

Wooncultuur aan de Amsterdamse grachten 1860-1920

* Coert Peter Krabbe

* Uitgeverij Stokerkade

* 320 blz.

* € 29,50

 

December 2020