De laatste rustplaats van Gerrit Dootshooft
Eeuwenlang was Amsterdam een belangrijk bedevaartsoord. Op de plaats waar in maart 1545 een heus wonder zou zijn gebeurd (het Mirakel van Amsterdam) werd al twee jaar later de kapel “ter heyligher Stede” (op de heilige plek) gebouwd. Na de grote stadsbrand van 1452 werd die door een nog grotere kapel vervangen.
Over de Heilige Weg (nu Overtoom-Leidsestraat-Heiligeweg) trokken de pelgrims van heinde en verre naar deze Nieuwezijds Kapel (zoals ze ook wel genoemd werd), tot die na de protestantse machtsovername van 1578 werd bestemd tot paardenstal, turfpakhuis en ten slotte (1590) wéér kapel, maar nu voor de protestantse eredienst. (Pas in 1881 werd de roomse bedevaartstraditie weer in ere hersteld, nu in de vorm van een Stille Omgang). Voordat in 1578 de paarden erin trokken, was het gebouw al, blijkens een oude akte, “grafvrij opgeleverd”. Maar volgens oud gebruik lieten de nieuwe, protestantse gebruikers zich daarna weer gewoon in de kapel begraven.
In 1908 liet de Hervormde Gemeente ondanks protesten de bouwvallige kapel slopen. Vier jaar later stond er een nieuwe, kleinere Nieuwezijds Kapel, van architect C.B. Posthumus Meyjes. Behalve als godshuis werd die later ook gebruikt als eerste Turkse moskee (1979) en partycentrum (Park Plaza, vanaf 1983), waar ook iedere maandagavond huizenveilingen werden gehouden.
Nu komt er een soort commercieel horrormuseum, maar voordat de daarvoor nodige verbouwing begon, mocht stadsarcheoloog Jerzy Gawronski met zijn medewerkers bodemonderzoek doen. Dat viel niet tegen! Vlak onder de 20ste-eeuwse vloer, bleek de zerkenvloer van de middeleeuwse kapel nog grotendeels intact. Ook onderstukken van de oude pilaren werden ontdekt. Prachtige grafstenen werden blootgelegd, zoals die van de in 1625 gestorven meelkoopman Gerrit Dootshooft; daar kan het horrormuseum mee voor de dag komen!
Op één plek, in het zuidelijk deel van de kapel, werd dieper gegraven, tot bijna twee meter onder de Park Plaza-vloer. Daar werd, onder de 16de-eeuwse én 20ste-eeuwse vloeren, een samengedrukt ‘pakket’ gevonden van drie (middeleeuwse?) geplette grafkisten met inhoud, plus een knekelput met de slordig opeengestapelde beenderen uit latere graven, die in 1912 moesten wijken voor een nieuwe muur. Bij nader inzien ziet de nieuwe eigenaar van het pand er vanaf door de zerken heen te heien: de in te bouwen museumconstructies worden gefundeerd op de resten van de middeleeuwse pilaren en een deel van de zerkenvloer zal zichtbaar blijven.
Mei 2005
Foto: Martin Alberts/Stadsarchief
Delen: