Church of Christ, Scientist: Totaalkunstwerk in dienst van Christus

De christelijke kerkgemeenschap Church of Christ, Scientist werd eind 19de eeuw in de Verenigde Staten opgericht door Mary Baker Eddy. Uitgangspunt was haar boek Wetenschap en Gezondheid met Sleutel tot de Heilige Schrift uit 1875. Hierin stelde Eddy onder meer dat een rationeel begrip van de wetten van God door iedereen kon worden aangeleerd en toegepast om zo menselijk lijden en zonde te genezen.  

Er ligt dus een sterk accent op christelijke kennis en leren; tijdens de diensten wordt altijd uit Eddy’s boek gelezen door twee zogenaamde readers. Deze hebben elk een aparte lezenaar die voor alle aanwezigen optimaal hoor- en zichtbaar moeten zijn. Kerkgebouwen van de Church of Christ, Scientist hebben daarom een auditoriumachtige opzet met een zo goed mogelijke akoestiek.  

Omdat opleiden een integraal onderdeel van de gemeenschap is, onder meer in de vorm van een zondagsschool, zijn er altijd leslokalen en studieplekken rondom het kerkgebouw. Voor de architectuur wordt geen vaste ‘stijl’ geprefereerd en veel gebouwen hebben geen traditionele of duidelijke herkenbare religieuze uitstraling. De vormgeving is monumentaal, ‘respectabel’ en weinig opvallend – torens ontbreken meestal. De ornamenten – glas-in-loodvensters, schilderingen, wandteksten – zijn meestal verhalend en staan altijd in het teken van de leer van het kerkgenootschap.  

Metafysische commissie 

Aan het begin van de twintigste eeuw werd de Church of Christ, Scientist ook bekend in Europa. Aanvankelijk werden de diensten bij particulieren aan huis gehouden en later in gehuurde locaties. De eerste specifiek voor de eredienst gebouwde kerk in Nederland werd in 1926 opgeleverd in Den Haag naar ontwerp van H.P. Berlage, een uiterst modern en functioneel gebouw.  

Ruim tien jaar later gaf ook de Amsterdamse gemeenschap opdracht tot de bouw van de (First) Church of Christ, Scientist, de eerste in de stad, vandaar de naam. Dit betekende eindelijk een vaste plek voor de gemeenschap die meer dan 25 jaar in gehuurde locaties had moeten kerken. Voor de bouw werd een Algemene en ‘Metaphysische’ Bouwcommissie opgericht. De metafysische commissie hield zich bezig met ‘zaak en taak in geestelijken zin’ van het nieuwe kerkgebouw en had de opdracht, net als de Bijbelse figuur Noach, een ark voor de leden te maken.  

De gemeente gaf in 1935 een lap grond in het zuidoostelijke en meest dorpse deel van Plan Zuid in optie, het enige op dat moment voor de kerk beschikbare stuk in Amsterdam. De kerk en de zondagsschool kwamen op een besloten binnenplein omgeven door riante woonhuizen en een enkele villa die in dezelfde periode werden gebouwd. 

 

Verder lezen? Dit artikel verscheen in ons novembernummer van 2022, dat is hier te bestellen.