Dat de buitenlucht een goede invloed had op gezondheid wisten sinds begin 20ste eeuw ook de meeste arbeiders. Naast de opkomst van het kamperen werden allerlei sociale initiatieven die eerst door (lokale) overheden werden verzorgd, nu door de arbeidersbeweging ter hand genomen. In dit kader past de aankoop in 1908 van de Decanije te Vorden, een landgoed bij Zutphen, door de ‘herstellingsoord-vereniging van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (H.IJ.S.M.)’. Deze vereniging was een uitvloeisel van het streven van spoorwegarbeiders naar betere werk- en leefomstandigheden, waarvoor in 1903 de beroemde spoorwegstaking was gehouden.
Door deze staking was door spoorwerknemers bij de directies van de spoormaatschappijen H.IJ.S.M. en Staatsspoor veel bereikt, in die zin dat ze in ieder geval serieus werden genomen. De Amsterdamse hoofdconducteur C.Th. van Spankeren (1858–1929) maakte van die verbeterde status gebruik toen hij zich in een eigenhandig betaalde en gedrukte brochure tot de ‘H.H. Medegeëmployeerden dienende op de Nederlandsche Spoorwegen’ richtte, met een pleidooi voor het oprichten van een herstellingsoord voor zieke, zwakke en oververmoeide collega’s. Bij een bezoek aan een uitgerangeerde Amsterdamse machinist was hem opgevallen dat de man niet veel meer nodig had dan wat rust en frisse lucht. De brochure kreeg een vervolg met een vergadering in de ‘Wachtkamer derde klasse Niet Rooken’ van het Centraal Station te Amsterdam, waar eensgezind de herstellingsoord-vereniging werd opgericht. Er werd geld ingezameld, en op 28 mei 1808 kon het herstellingsoord voor spoorwegpersoneel door een trotse Van Spankeren worden geopend. Tot 1993 konden spoormannen en –vrouwen hier terecht, om onder streng regime aan de gezondheid te schaven van wat werd genoemd ‘het stoere spoorwegras’.

M. Teubner-Sauter en I. Brink-Holshuijsen. De Decanije te Vorden. Een Eeuwenoude Geschiedenis, eigen beheer 2005, telefonisch te bestellen op 0575-554300.

Arjan Terpstra

November/december 2005

Beeld: Voorgrond: trambrug (voorloper van de Haringpakkersbrug) en tramremise. Achtergrond: Raad van Arbeid, toen Administratiegebouw H.IJ.S.M. Rechts: Hulpstation H.IJ.S.M. aan de Droogbak 1a. Geheel links is Singel 2 gedeeltelijk zichtbaar, 1884. Collectie Stadsarchief Amsterdam.